វីដេអូ​បង្រៀន​អំពី​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ជា​ភាសា​ខ្មែរ | វគ្គ១៖ គំនិតជាកម្ម

 

រាត្រីសួស្តី ពុទ្ធបរិស័ទ និងសិស្សានុសិស្សនៃគួន យិន ស៊ីថា ទ្វារព្រះធម៌ ពីគ្រប់ទិសទី។ ថ្ងៃនេះលោកគ្រូកំពុងនិយាយជាមួយអ្នកអំពី “ព្រះពុទ្ធសាសនាជាភាសាសាមញ្ញ” ហើយអ្វីដែលសំខាន់បំផុតគឺដើម្បីឱ្យអ្នកបានត្រាស់ដឹងនិងយល់ពីធម្មជាតិរបស់អ្នក។

 

យើងម្នាក់ៗនៅលើលោកនេះ ពេលខ្លះមិនស្គាល់ខ្លួនឯង យើងអាចស្គាល់អ្នកដទៃបាន ប៉ុន្តែយើងមិនអាចស្គាល់ខ្លួនឯងបានទេ។ ដូច​ជា​អ្នក​ដែល​មាន​បញ្ហា​ច្រើន​តែ​មិន​ដឹង​ខ្លួន គាត់​ដឹង​ខ្លួន​បន្តិច​ម្តងៗ ពេល​មាន​គេ​ប្រាប់​គាត់​ថា “អូ! កម្មផល និងហេតុ និងផល។ ដូច្នេះហើយ អ្នកណាដែលចង់រៀនពុទ្ធសាសនា ត្រូវចាប់ផ្តើមដោយការយល់ដឹងខ្លួនឯងពិតប្រាកដ បើអ្នកមិនស្គាល់ខ្លួនឯង អ្នកមិនដឹងថាតើអ្នកមានថាមពល និងសមត្ថភាពប៉ុណ្ណាដើម្បីធ្វើកិច្ចការជាក់លាក់ – ចំណង់អាហាររបស់អ្នកធំប៉ុនណាសព្វថ្ងៃនេះ និងអ្វី។ អ្នក​អាច​ធ្វើ​បាន​ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ … មាន​តែ​ការ​យល់​ពី​ខ្លួន​ឯង​ប៉ុណ្ណោះ ទើប​អ្នក​អាច​យល់​ពី​អ្នក​ដទៃ​បាន។ ដូច្នេះ បើ​មនុស្ស​ម្នាក់​មិន​ចេះ​សមត្ថភាព​ផ្សេងៗ​ដែល​ខ្លួន​មាន ហើយ​មិន​ដឹង​ថា​ខ្លួន​អាច​ធ្វើ​អ្វី​បាន តើ​គាត់​អាច​យល់​ព្រះពុទ្ធសាសនា​បាន​ដោយ​របៀប​ណា? ដូច្នេះ​មានតែ​រៀន​ស្វែងយល់​ខ្លួនឯង​ឱ្យ​ពិតប្រាកដ ទើប​អាច​ក្លាយជា​មនុស្ស​ល្អ​ពេញ​មួយជីវិត​។ មិនមែនត្រឹមតែជាព្រះពុទ្ធទេ សូម្បីតែមនុស្សក៏ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯងដែរថា តើខ្ញុំមានចំណុចខ្វះខាតប៉ុន្មាន? ខ្ញុំជាមនុស្សដែលងាយទទួលឥទ្ធិពលពីអ្នកដទៃ ខ្ញុំចូលចិត្តនិយាយពាក្យអ្នកដទៃ ពេលខ្ញុំចូលចិត្តអ្វីមួយ ខ្ញុំចាប់ផ្តើមធ្វើវា មុនពេលដែលខ្ញុំយល់ច្បាស់… នេះជាបញ្ហារបស់មនុស្ស។

 

ដូច្នេះ អ្នក​ដែល​សិក្សា​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​យ៉ាង​ពិត​ប្រាកដ​ត្រូវ​យល់​ពី​ខ្លួន​ឯង​ជា​មុន​សិន ទើប​អាច​គ្រប់គ្រង​ខ្លួន​ឯង​បាន ក្រោយ​ពី​គ្រប់គ្រង​ខ្លួន​ឯង​រួច​ហើយ ពួក​គេ​អាច​មាន​ភាព​មិន​អាត្មានិយម​គឺ​ភ្លេច​ខ្លួន។ ដូច្នេះហើយ អ្នកដែលសិក្សាព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវមានចិត្តស៊ូទ្រាំនឹងទុក្ខលំបាក តែងតែគិតពីអ្នកដទៃ និងធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីសត្វមានជីវិត។ ដូច​ជា​ម្តាយ​នៅ​ផ្ទះ​ដែរ គាត់​តែង​តែ​គិត​ពី​កូន និង​អ្នក​ដទៃ​ជា​ខ្លាំង។ ដោយ​សារ​នាង​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​នឹង​អ្នក​ដទៃ ទើប​គេ​គោរព​អ្នក​ដទៃ។ តាម​ពិត មនុស្ស​ដែល​ចេះ​គិត​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ មាន​អាណាចក្រ​គ្មាន​កំណត់​រួច​ហើយ។ នៅពេលអ្នកបង្កើតមិត្ត ប្រសិនបើរឿងដំបូងដែលមនុស្សម្នាក់និយាយគឺខ្លួនគាត់ – និយាយអំពីអារម្មណ៍របស់គាត់ អំពីរបៀបដែលគាត់មាន នោះបុគ្គលនេះមិនមានអាណាចក្រគ្មានព្រំដែនទេ។

 

លុះត្រាតែអ្នកអាចលះបង់ខ្លួនឯងបាន ទើបអ្នកអាចយល់ច្បាស់អំពីសត្វមានជីវិតទាំងអស់។ កាលពីមុន មានសាវ័កជាច្រើនបានដើរតាមលោកម្ចាស់ ដើម្បីរៀនព្រះពុទ្ធសាសនា ពួកគេបានធ្វើសមាធិ សូត្រធម៌ និងសូត្រមន្តរៀងរាល់ថ្ងៃ ពួកគេបានសួរថា “តើខ្ញុំអាចក្លាយជាព្រះពុទ្ធបានដែរឬទេ?” ការធ្វើសមាធិហើយអ្នកមិនអាចក្លាយជាព្រះពុទ្ធដោយសូត្រព្រះសូត្រ “បន្ទាប់មកមានសិស្សជាច្រើនបានសួរទៅម្ចាស់ថា “តើខ្ញុំអាចក្លាយជាព្រះពុទ្ធបានដោយរបៀបណា?” គ្រូបានប្រាប់ពួកគេថា: “ដោយសារតែព្រះពុទ្ធមិនដែលគិតអំពីការក្លាយជាព្រះពុទ្ធ” ទស្សនវិជ្ជានេះប្រាប់យើង។ ៖ យើង​គ្រាន់​តែ​ខំ​ប្រឹង​មិន​សុំ​ច្រូត​ទេ។ តើមនុស្សប៉ុន្មាននាក់អាចក្លាយជាមនុស្សគោរព? តើ​ពុទ្ធសាសនិក​អាច​ប្រែក្លាយ​ខ្លួន​ទៅជា​ព្រះពោធិសត្វ​ដោយ​របៀបណា? ដោយសារតែគាត់គ្មានខ្លួនឯង។ គាត់មិនដែលគិតថា “តើខ្ញុំគួរធ្វើយ៉ាងណាថ្ងៃនេះ ដើម្បីអនាគតរបស់ខ្ញុំ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្ញុំ ប្រាក់ចំណេញរបស់ខ្ញុំ…

 

លុះ​ត្រា​តែ​អ្នក​គ្មាន​រូប​ខ្លួន​ឯង ទើប​អាច​មាន​រូប​ព្រះពុទ្ធ។ តើ​មនុស្ស​អាត្មានិយម​អាច​មាន​រូបរាង​ដូច​ព្រះពុទ្ធ​ដោយ​របៀប​ណា? ដូច្នេះ ព្រះពុទ្ធមិនដែលគិតចង់ក្លាយជាព្រះពុទ្ធទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គបានក្លាយជាព្រះពុទ្ធ។ មនុស្ស​ដែល​មាន​ចិត្ត​ល្អ​មិន​ដែល​គិត​ចង់​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ពី​អ្នក​ដទៃ​ឡើយ ប៉ុន្តែ​នៅ​ទី​បំផុត​គេ​ក្លាយ​ជា​មនុស្ស​ដែល​គេ​គោរព។ តើព្រះពុទ្ធបានគិតអំពីអ្វី? ព្រះពុទ្ធ​បាន​គិត​តែ​មួយ​គត់​ថា តើ​ធ្វើ​ដូចម្តេច​ដើម្បី​សង្គ្រោះ​សត្វ​មាន​ជីវិត? តើ​ធ្វើ​ដូចម្តេច​ដើម្បី​ឲ្យ​ទាន​ដល់​អ្នក​ដទៃ? តើ​យើង​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិត្ត​មនុស្ស​គ្រប់​រូប​ពោរពេញ​ដោយ​ប្រាជ្ញា និង​ប្រាជ្ញា​ដោយ​របៀប​ណា? ព្រះពុទ្ធ និង​ព្រះពោធិសត្វ​គិត​អំពី​វិធី​ជួយ​អ្នក​ដទៃ និង​ធ្វើ​អ្វីៗ​ដែល​ងាយ​ស្រួល​ដល់​សត្វ​មាន​ជីវិត​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ។ បើយើងគិតពីការលះបង់ខ្លួនឯងរាល់ថ្ងៃ គិតច្រើនពីអ្នកដ៏ទៃ បម្រើអ្នកដ៏ទៃក្នុងគ្រប់យ៉ាង គិតរាល់ថ្ងៃថា “ខ្ញុំគួរធ្វើបន្ថែមទៀតដើម្បីគាត់ ខ្ញុំគួរជួយគាត់ ខ្ញុំគួរតែទទួលខុសត្រូវ” រួចផ្តល់ភាពស្ងៀមស្ងាត់ជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ បុគ្គល​មិន​អួតអាង​អំពី​ខ្លួន​ទេ តែ​ចេះ​យោគយល់​អធ្យាស្រ័យ និង​អភ័យ​ទោស​ក្នុង​ស្មារតី​ទទួលខុសត្រូវ បុគ្គល​មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា ឬ​សេចក្តី​លោភ​ក្នុង​ការ​សិក្សា​ពុទ្ធសាសនា។ បុគ្គល​ដែល​ឲ្យ​ដោយ​មិន​ចង់​បាន​ជា​អនាគត​ពោធិសត្វ។

 

ក្នុងនាមជាមនុស្ស មិនថាយើងធ្វើអ្វីក៏ដោយ យើងមិនគួរស្រមៃថា “អ្វីដែលខ្ញុំអាចធ្វើបាន ខ្ញុំនឹងក្លាយទៅជានាពេលអនាគត អ្វីដែលខ្ញុំចង់ទទួលបាន” អ្វីគ្រប់យ៉ាងគ្រាន់តែជាសុបិនប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងលោកនេះ មានតែការប្រព្រឹត្តចំពោះសត្វលោកដោយស្មោះ ស្រឡាញ់សត្វទាំងអស់ដោយស្មោះ និងសប្បុរសចំពោះអ្នកដ៏ទៃដោយស្មោះទេ ទើបអាចលះបង់ចិត្តព្រះពុទ្ធទាំងស្រុងបាន លោកអ្នកនឹងទទួលបានព្រះពុទ្ធនិស្ស័យរបស់សត្វលោក ព្រោះលោកបានសង្គ្រោះព្រះពុទ្ធធម្មជាតិ សត្វ។ មនុស្សជាច្រើននិយាយជារៀងរាល់ថ្ងៃថា “ខ្ញុំចង់ក្លាយជាព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំចង់សម្រេចក្នុងជីវិតនេះ ខ្ញុំចង់ទទួលបាន… ខ្ញុំអាចសម្រេចបានក្នុងជីវិតនេះ ខ្ញុំអាចផ្លាស់ប្តូរខ្លួនឯងបាន” តាមពិតព្រះពុទ្ធមិនមានបែបនេះទេ។ តម្រូវការមួយ។ ព្រោះថា ទោះមានរឿងអ្វីកើតឡើងក៏ដោយ ព្រះពុទ្ធមិនប្រាថ្នាអ្វីមកលើយើងឡើយ ដូច្នេះហើយ នៅពេលដែលយើងធ្វើកិច្ចការ ឬប្រព្រឹត្តិដោយខ្លួនឯង យើងមិនគួររៀបចំផែនការសម្រាប់ខ្លួនយើងជានិច្ចឡើយ។ សម្រាប់​អ្នក​ដែល​អាច​គិត​ដើម្បី​អ្នក​ដទៃ និង​រស់​នៅ​ដើម្បី​អ្នក​ដទៃ អំណាច​នៃ​ការ​ស្បថ​នឹង​លេច​ចេញ​មក។ មនុស្សជាច្រើន តើអ្នកគិតថាពួកគេមានអំណាចនៃការស្បថទេ? គាត់មានអំណាចនៃឆន្ទៈ។ តើអំណាចនៃពាក្យសច្ចានៅឯណា? អំណាចនៃពាក្យសច្ចាគឺស្ថិតនៅក្នុងចិត្ត។ អំណាចនៃពាក្យសច្ចាមិនមែននិយាយអំពីការប្រាប់អ្នកដទៃទេ ប៉ុន្តែជាការធ្វើការដោយស្ងៀមស្ងាត់ដោយចិត្តពិតរបស់អ្នក។

 

មាគ៌ា​បដិបត្តិៈ បើ​បច្ច័យ​ថ្ងៃ​នេះ អ្នក​នៅតែ​ត្រូវ​បដិបត្តិ​ទៀត លុះ​ធ្វើ​សច្ចា​នេះ ទើប​អាច​សម្រេច​បាន​ផល។ ព្រះពុទ្ធ​មិនដែល​គិត​ចង់​ក្លាយជា​ព្រះពុទ្ធ ហើយក៏​មិន​គិត​ចង់​ជួយ​អ្នក​ដទៃ​ដែរ ប៉ុន្តែ​ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ធ្វើ​កិច្ចការ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​ជា​រៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយ​ជួយ​សង្គ្រោះ​សត្វលោក​បាន​ដោយ​របៀបណា​? មនុស្សយើងចង់ក្លាយជាមនុស្សល្អ ដរាបណាអ្នកធ្វើអំពើល្អជារៀងរាល់ថ្ងៃ ហើយមិនគិតថា “ខ្ញុំជាមនុស្សល្អ” តើអ្នកជាមនុស្សល្អទេ? ដូច្នេះ តើ​កុសល​មក​ពី​ណា? ធ្វើការដោយស្ងៀមស្ងាត់។

 

បុគ្គល​អាច​លះ​បង់​នូវ​បាបកម្ម​ខាង​ផ្លូវកាយ និង​សេចក្តី​លោភៈ សេចក្តី​ក្រោធ និង​អវិជ្ជា​ក្នុង​ចិត្ត​បាន នោះ​ព្រះអង្គ​ពិត​ជា​ប្រតិបត្តិ​ដោយ​ឧស្សាហ៍​ព្យាយាម​តាម​មាគ៌ា​ព្រះពុទ្ធសាសនា។

 

មនុស្សភាគច្រើនដែលសិក្សាពុទ្ធសាសនា និងគោរពបូជាព្រះពុទ្ធ តែងស្នើសុំអ្វីមួយ បើអ្នកសុំអ្វីមួយ មានន័យថា អ្នកចង់បានអ្វីមួយ នោះអ្នកនឹងមានចិត្តចង់ចំណេញ និងខាត។ ទោះជាធ្វើអំពើល្អបែបណាក៏ដោយ ថ្ងៃនេះខ្ញុំមិនបានសុំអ្វីទេ ខ្ញុំយល់ថា ការរៀនសូត្រពីព្រះពោធិសត្វគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្ញុំ ការរៀនពីព្រះពុទ្ធសាសនាគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្ញុំ ហើយការឲ្យអ្នកដទៃគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនមានលក្ខខណ្ឌអ្វីជាថ្នូរនឹងការនោះទេ។ ខ្លួន​ខ្ញុំ​ផ្ទាល់ បើ​មិន​ដូច្នេះ​ទេ ខ្ញុំ​នឹង​មិន​អាច​សម្រេច​បាន​នូវ​ពុទ្ធ​សាសនា​ឡើយ។ ហេតុអ្វីបានជាមនុស្សជាច្រើនបរាជ័យ ទោះបីពួកគេផ្តល់ឱ្យ? ព្រោះ​ពេល​គាត់​ឲ្យ គាត់​គិត​ចង់​យក​មក​វិញ។ ប្រសិនបើមនុស្សម្នាក់អាចទទួលបានដោយផ្ទាល់ វាមានន័យថាគាត់បានលះបង់វាហើយ។ ព្រះពុទ្ធមិនដែលគិតចង់បានអ្វីពីយើងទេ ប៉ុន្តែព្រះពុទ្ធតែងតែជួយយើងមែនទេ? តើ​យើង​ខ្លួន​ឯង​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ ហើយ​ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ប្រទាន​ពរ​ដល់​យើង​ឬ? ដូច្នេះ ក្នុង​នាម​ជា​មនុស្ស​លោក​អ្នក​ត្រូវ​តែ​រៀន​មាន​គុណធម៌​គ្មាន​កំណត់ ដើម្បី​បាន​ពរជ័យ​គ្មាន​កំណត់។ តើគុណធម៌មិនចេះចប់មកពីណា? គឺ​ការ​រក្សា​សិក្ខាបទ។ តើគុណធម៌មិនចេះចប់មកពីណា? នោះ​គឺ​ដោយ​សារ​តែ​អ្នក​ឱ្យ​ដោយ​មិន​មាន​បំណង​អាត្មានិយម​ណា​មួយ​នៅ​ពេល​ដែល​មនុស្ស​ម្នាក់​ឱ្យ​ដោយ​មិន​មាន​បំណង​អាត្មានិយម​ណា​មួយ, អ្នក​មាន​សីលធម៌.

 

ពុទ្ធសាសនិក​មិនគួរ​រស់នៅ​ដើម្បី​ខ្លួនឯង​ទេ តែ​ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​មនុស្ស​ល្អ និង​ជួយ​អ្នកដទៃ​បន្ថែមទៀត​។ ពេល​អ្នក​ជួយ​អ្នក​ដទៃ​ដោយ​មិន​គិត​ពី​ខ្លួន​ឯង តើ​អ្នក​មិន​បាន​អ្វី​តប​ស្នង​ទេ? នៅលើផ្ទៃដី ទ្រឹស្ដីខ្លះគឺទទេ វាមិនងាយស្រួលទេក្នុងការសម្រេចបាននូវស្ថានភាពមិនគិតតែពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន! ប៉ុន្តែ​ក្នុង​ជីវិត​ពិត មាន​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​ដែល​ធ្វើ​ការងារ​ដែល​មិន​អាត្មានិយម​ទាំង​នោះ។ នេះ​ជា​អ្វី​ដែល​លោក​គ្រូ​តែង​តែ​ប្រាប់​អ្នក​រាល់​គ្នា​ថា ម្តាយ​គ្មាន​ខ្លួន គាត់​មើល​ថែ​កូន និង​គ្រួសារ​ដោយ​គ្មាន​ភាព​អាត្មានិយម គាត់​មិន​ចង់​បាន​អ្វី​ពី​គ្រួសារ​ទាល់​តែ​សោះ របស់ម្តាយ។ ដូច្នេះហើយ ម្តាយនៅទូទាំងពិភពលោក ត្រូវបានគេគោរពយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ ហើយត្រូវបានគេហៅថាជាម្តាយដ៏អស្ចារ្យ។ នៅពេលដែលមនុស្សម្នាក់ផ្តល់ឱ្យដោយមិនគិតតែពីខ្លួនឯងនោះគាត់បានបំបែក “រូបភាពខ្លួនឯង” ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់។ ដូច​ជា​មនុស្ស​ជា​ច្រើន​បាន​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ​ជា​ច្រើន​ដែរ មនុស្ស​ម្នា​ពោល​ថា “អ្នក​បាន​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ​ច្រើន​ណាស់ អ្នក​មាន​បុណ្យ​ច្រើន​ណាស់!” “ទេ ខ្ញុំ​មិន​បាន​ធ្វើ​អ្វី​ទេ។ មានគុណធម៌” តើអ្នកពិតជាមានគុណឬទេ? បាទ។ តើអ្នកត្រូវការនិយាយដោយខ្លួនឯងទេ? នេះ​ជា​វិធី​មួយ​ដើម្បី​រៀន​ព្រះពុទ្ធសាសនា​និង​ធ្វើ​ជា​មនុស្ស​ល្អ។

 

គុណធម៌ និងគុណធម៌ស្ថិតនៅក្នុងគំនិត និងសកម្មភាពនៅក្នុងចិត្តរបស់អ្នក។ តើអ្នកបានគងរបស់អ្នកដោយរបៀបណា? អ្នកបានធ្វើអំពើល្អដោយគ្រាន់តែគិតអំពីការជួយអ្នកដទៃ។ «​ខ្ញុំ​នឹង​ជួយ​គាត់ ខ្ញុំ​នឹង​ជួយ​គាត់ ខ្ញុំ​នឹង​ជួយ​គាត់​» ។ កាល​ណា​អ្នក​ធ្វើ​បាន​ពិត គុណធម៌​នឹង​មក​ដល់ ព្រោះ​សីល​របស់​អ្នក​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ចំណាយ​ពេល​វេលា និង​លះបង់​ប្រយោជន៍​ខ្លួន​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​អ្នក​ដទៃ នោះ​អ្នក​នឹង​ឈាន​ដល់​សភាព​គ្មាន​រូប។ ការ​មិន​ធ្វើ​ដើម្បី​ខ្លួន​ឯង​តែ​សម្រាប់​អ្នក​ដទៃ​ទេ បង្ហាញ​ថា​អ្នក​មាន​សិក្ខាបទ​ក្នុង​មនសិការ​របស់​ខ្លួន​ហើយ។ តើផ្លូវនៃសិក្ខាបទជាអ្វី? “ជឺ” មានន័យថា សិក្ខាបទ ហើយ “ដាវ” មានន័យថា មាគ៌ាព្រះពុទ្ធសាសនា។ បើ​ចង់​បាន​ព្រះពុទ្ធ​ត្រូវ​គោរព​សិក្ខាបទ។ ពេល​អ្នក​ទប់​ចិត្ត​អាត្មានិយម​ក្នុង​ការ​ជួយ​អ្នក​ដទៃ អ្នក​មាន​ផ្លូវ​នៃ​សិក្ខាបទ។

 

មនុស្ស​ជា​ច្រើន​មាន​គំនិត​អាត្មានិយម​ច្រើន​ពេក និង​គំនិត​រំខាន​ក្នុង​ជីវិត​ជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ​ពួកគេ​មាន​ការ​លោភលន់ ការ​វង្វេង​និង​គំនិត​មិន​ពិត​ច្រើន​ពេក ពួកគេ​ចង់​បាន​រឿង​នេះ ហើយ​ពួកគេ​មិន​អាច​គ្រប់គ្រង​គំនិត និង​គំនិត​របស់​ខ្លួន​បាន​ទាល់​តែ​សោះ។ តើ​ការ​មាន​ចិត្ត​មាន​ន័យ​យ៉ាង​ណា? នៅពេលដែលនរណាម្នាក់ប្រាប់អ្នកពីអ្វីមួយ ហើយបេះដូងរបស់អ្នកធ្វើចលនា នេះហៅថាការមានចិត្ត។ តើអ្វីជាគំនិត? នៅពេលអ្នកឃើញអាហារឆ្ងាញ់ៗ ឬរបស់ដ៏ស្រស់ស្អាត អ្នកចង់កាន់កាប់វា ហើយបន្ទាប់មកគំនិតកើតឡើង នៅពេលអ្នកមិនយល់អ្វីមួយ គំនិតរំខាននឹងកើតឡើង។ កាលណា​មនុស្ស​មាន​គំនិត នោះ​គេ​កំពុង​ប្រើ​ហេតុ​និង​ផល​ដើម្បី​ប្រព្រឹត្ត។

 

មូលហេតុ និងផលគឺធ្ងន់ធ្ងរណាស់ វាជាស្រមោលដែលមិនអាចលុបបាន បុគ្គល​ដែល​មិន​មាន​ចិត្ត​បរិសុទ្ធ ប្រាកដ​ជា​បង្កើត​ហេតុ និង​ផល។ សព្វថ្ងៃនេះយើងតែងតែសួរថា “តើលទ្ធផលនឹងទៅជាយ៉ាងណា?” អ្នកដឹងពីលទ្ធផលល្អបំផុតប្រសិនបើអ្នកលួចអ្វីមួយថ្ងៃនេះលទ្ធផលគឺអ្នកត្រូវបានគេចាប់ ពួកគេ។ ផល​ដែល​កើត​ជា​ផល បើ​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ រមែង​បាន​ផល​ល្អ បើ​ចិត្ត​បរិសុទ្ធ អ្នក​នឹង​បាន​ផល​ដ៏​បរិសុទ្ធ បើ​អ្នក​មាន​សមណៈ​ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ សិក្ខាបទ អ្នកនឹងមានផល។ បុគ្គល​ដែល​រក្សា​សិក្ខាបទ​ឲ្យ​បាន​ល្អ​ច្រើន​តែ​ប្រាប់​ថា «​អ្នក​រក្សា​សិក្ខាបទ​ឲ្យ​បាន​ល្អ​» «​ម៉េច​មិន​ខឹង​ម៉េច​នឹង​បណ្ដោយ​ទៅ​? ដឹងច្បាស់ហើយ ព្រោះថ្ងៃនេះជាថ្ងៃនេះ ហើយថ្ងៃស្អែកជាថ្ងៃស្អែក។ តើថ្ងៃនេះដូចថ្ងៃស្អែកទេ? មិនដូចគ្នាទេ។ តើថ្ងៃស្អែកដូចគ្នានឹងសប្តាហ៍ក្រោយដែរទេ? មិនដូចគ្នាទេ។ តើសប្តាហ៍ក្រោយដូចខែក្រោយដែរឬទេ? មិនដូចគ្នាទេ។ តើខែក្រោយនឹងដូចឆ្នាំក្រោយទេ? ប្លែកទៀតហើយ។ អ្វីៗប្រែប្រួល ដូច្នេះហើយ ទើបហៅថា អនិច្ចា។

 

រឿង​ល្ងង់​ខ្លៅ​មនុស្ស​យើង​គឺ​នៅ​ពេល​យើង​មិន​អាច​រក​អ្វី​ចេញ​បាន យើង​នៅ​តែ​ព្យាយាម​ជីក​រក​វា ហើយ​ព្យាយាម​គិត​ដល់​គ្រប់​ការ​គិត​និង​សកម្មភាព​របស់​យើង​គឺ​ធ្វើ​ខុស​រាល់​ថ្ងៃ។ ប្រាប់ខ្ញុំតើមានថ្ងៃណាដែលអ្នកមិនបំពានសិក្ខាបទទេ? បើ​ជិះ​ឡាន​ឃើញ​ស្រី​ស្អាត​ហើយ​មើល​មុខ​យូរ​បន្តិច​គឺ​ខូច​សិក្ខាបទ បើ​ថ្ងៃ​នេះ​ឃើញ​ប្រុស​សង្ហា​ហើយ​មើល​មុខ​គាត់​យូរ​ជាង​នេះ​ទៀត​គឺ​ខូច​សិក្ខា​កាម​ហើយ។ ពុទ្ធសាសនិក​ហើយ អ្នក​គិត​ថា​គួរ​យក​បន្តិច​ទៀត ក៏​ជា​ការ​បំពាន​លើ​សិក្ខាបទ​ដែរ អ្វីៗ​កើត​ឡើង​ដោយ​គំនិត និង​ចេតនា​របស់​អ្នក​។

ថយក្រោយ